Arbitraj, finans piyasalarında aynı ya da benzer özellikteki varlıkların farklı piyasalarda oluşan fiyat farklarından faydalanarak kazanç sağlamayı hedefleyen bir stratejidir. En basit tanımıyla, yatırımcı bir piyasadan daha düşük fiyata aldığı bir menkul kıymeti, eşzamanlı biçimde başka bir piyasada daha yüksek fiyata satarak arbitraj yapmış olur.

Bu yöntem yalnızca hisse senetlerinde değil; döviz, emtia, kripto para ya da para piyasası araçları gibi çok sayıda varlık türünde uygulanabilir. Özellikle fiyat dalgalanmalarının hızlı olduğu dönemlerde arbitraj, piyasa riskinden bağımsız gelir elde etme imkânı sunar.

Türk Dil Kurumu, Fransızcadan geçen “arbitraj” kelimesini “ara kazanç” şeklinde tanımlar.

Arbitraj ile Kazanç Sağlama

Arbitraj yoluyla gelir elde etmenin özünde, aynı varlığın farklı piyasalardaki fiyat farkını değerlendirmek vardır. Bu mantıkla yatırımcı, düşük fiyatlı piyasadan alım yaparken, eş zamanlı olarak daha yüksek fiyatlı piyasada satış gerçekleştirir.

Ancak sermaye ve para piyasalarının günümüzde ulaştığı entegrasyon düzeyi bu işi teorikte olduğu kadar kolay kılmıyor. Artık neredeyse bütün piyasalar birbiriyle bağlantılıdır ve bilgi akışı olağanüstü hızlara ulaşmıştır. Bu nedenle manuel yöntemlerle yanlış fiyatlamaları tespit etmek giderek güçleşmiştir.

Bu noktada devreye algoritmik işlem yazılımları giriyor. Bu sistemler, fiyat farkı oluştuğu anda hem alım hem satım emirlerini eş zamanlı olarak farklı borsalara iletir ve böylece risksiz arbitraj işlemleri otomatik şekilde gerçekleşir.

Başarılı arbitraj için üç unsur kritik öneme sahiptir:

  1. İşlem maliyetlerinin düşük olması,
  2. Piyasa likiditesinin yeterli düzeyde bulunması,
  3. İşlemin zamanlamasının doğru yapılması.


Örneğin likiditesi düşük bir piyasada işlem tamamlanması uzun sürebilir. Bu süre zarfında fiyat farkı kapanırsa kazanç fırsatı ortadan kalkar.

Arbitraj Yatırım Fonları

Günümüzde arbitraj yüksek maliyetli yazılımlar ile mümkün olmaktadır. Milisaniyelik süreçlerle gerçekleşen işlemleri manuel olarak takip etmek neredeyse imkansız hale gelmiştir. Bu nedenden ötürü bireysel olarak arbitrajdan gelir elde etmek gün geçtikçe zorlaşmaktadır.

Arbitraj fonları, BIST (Borsa İstanbul) ve VİOP (Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası) arbitraj fırsatlarını anlık olarak gelişmiş yazılımlar aracılığıyla takip eder ve kar fırsatı olduğunda işlem yaparlar. Piyasa risklerinden bağımsız olarak çalışan bu fonlardan bazıları TEFAS’da alınıp satılabilir.

Arbitraj Nasıl Hesaplanır?

Arbitraj kazancı, alım ve satım fiyatları arasındaki farkın işlem miktarıyla çarpılması yoluyla bulunur.

Örneğin GBP/USD paritesinde bir borsada kur 1,25 iken, diğerinde 1,27 olsun. 12.500 USD karşılığında 1,25 kurundan 10.000 GBP alan yatırımcı, aynı anda 1,27 kurundan satış yaparsa 12.700 USD elde eder. Başlangıçta 12.500 USD’si olan yatırımcı, işlem sonunda 200 USD kâr etmiş olur.

Arbitraj Örnekleri

Arbitraj olanakları hem günlük hayatta hem de finans piyasalarında farklı biçimlerde karşımıza çıkar. İşte bazı senaryolar:

Diyelim ki bir şirketin hissesi Frankfurt Borsası’nda 40 Euro, Paris Borsası’nda 41,20 Euro’dan işlem görüyor. Yatırımcı 40 Euro’dan aldığı hisseyi aynı anda 41,20 Euro’dan satarak arbitraj kazancı sağlar.

A bankasında Euro satış kuru 28,00 TL, B bankasında ise alış kuru 28,30 TL olsun. Yatırımcı A’dan Euro alıp B’de satarak her bir Euro için 0,30 TL kâr sağlar.

Bir borsada kripto para fiyatı 3.850 USD iken başka bir borsada 3.870 USD’den işlem görsün. Yatırımcı, düşük fiyatlı borsadan kripto para satın alıp yüksek fiyatlı borsada satarak fark üzerinden kazanç elde eder.

iki farklı borsa arasında arbitraj geliri sağlayan yatırımcılar

Arbitrajın Avantajları

Arbitraj işleminin avantajları arasında:

  • Düşük Risk: Aynı anda alım ve satım yapıldığı için piyasa dalgalanmalarından ve genel trendlerden büyük ölçüde etkilenmez. En büyük risk, işlemlerin aynı anda gerçekleşmemesidir.
  • Piyasa Verimliliği: Piyasalardaki fiyat anomalilerini ve dengesizlikleri anında tespit edip işleyerek, fiyatların doğru seviyeye hızla çekilmesini sağlar.
  • Likidite Artışı: Büyük hacimli işlemler yaparak, işlem gördükleri piyasalara likidite kazandırır ve diğer yatırımcılar için işlem maliyetlerini düşürür.
  • Yüksek Hacimde Karlılık: Tek bir işlemdeki kar marjı küçük olsa da, yüksek işlem hacmi sayesinde bu küçük farklar toplamda önemli kazançlara dönüşebilir.
  • Fiyat Keşfi: Küresel piyasalarda aynı varlık için daha tutarlı ve şeffaf bir fiyat oluşum sürecine katkıda bulunur.

Arbitraj Riskli midir?

Arbitraj, teoride risksiz bir kar fırsatı olarak tanımlansa da pratikte önemli riskler ve dezavantajlar barındırır. İlk ve en kritik risk, teknoloji ve hız bağımlılığıdır. Günümüz piyasalarında arbitraj fırsatları milisaniyeler içinde ortadan kalktığı için, bu stratejiyi uygulamak yüksek frekanslı alım satım sistemleri, süper hızlı bilgisayarlar ve piyasa merkezlerine coğrafi yakınlık gerektirir. Bu da arbitrajı büyük kurumsal yatırımcıların egemen olduğu bir alan haline getirmiştir.

İkinci önemli dezavantaj, işlem maliyetleridir. Komisyonlar, alım-satım farkı (spread), vergiler ve varlık transfer ücretleri gibi masraflar, arbitrajın dar kar marjını hızla eritebilir. Hatta bu maliyetler, fiyat farkından daha yüksekse işlem zararla sonuçlanabilir. Bu nedenle, arbitrajın karlı olabilmesi için fiyat farkının tüm masrafları karşılayacak büyüklükte olması şarttır.

Üçüncü risk grubu, operasyonel ve teknik risklerdir. Yazılım hataları, internet kesintileri veya sunucu arızaları gibi teknik aksaklıklar, işlemlerin planlandığı gibi gerçekleşmemesine neden olur. Özellikle "eşzamanlı işlem riski" olarak adlandırılan bu durumda, işlemlerden biri gecikebilir ve arbitrajcı hedge edilmemiş (riski dağıtılmamış) bir pozisyonda kalarak beklenmedik piyasa hareketlerine maruz kalabilir.

Ayrıca, yoğun rekabet nedeniyle arbitraj fırsatları giderek daha nadir ve kısa ömürlü hale gelmektedir. Piyasaların şeffaflaşması ve çok sayıda katılımcının aynı fırsatlar için mücadele etmesi, kar marjlarını sürekli düşürmekte ve sürdürülebilirliği zorlaştırmaktadır. Son olarak, olağanüstü piyasa koşullarında modellerin işe yaramaması ("model riski") veya likiditenin aniden kaybolması gibi faktörler de teoride risksiz görünen bu stratejinin pratikte öngörülemeyen kayıplara yol açabileceğini göstermektedir.

Bu yazıda yer alan bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir.

Paylaş:
Monay Uygulamasını İndir