Fiyat Kazanç (F/K) Oranı: Hisse Senedi Analizinde Nasıl Kullanılır?

Hisse senedi analizinde en sık başvurulan göstergelerden biri Fiyat/Kazanç oranı, kısa adıyla F/K oranıdır. Uluslararası literatürde price/earnings, yani PE oranı olarak geçer. Bir şirketin piyasa fiyatı ile elde ettiği kâr arasındaki ilişkiyi sade ve anlaşılır şekilde ortaya koyması F/K oranını hisse senedi seçiminin temel unsurlarından biri haline getirmiştir.

F/K oranı, bir hisse senedinin mevcut fiyatının şirketin ürettiği kâr ile ne ölçüde uyumlu olduğunu anlamaya yardım eder. Bir başka ifadeyle, piyasadaki yatırımcıların bir şirketin kârına biçtiği çarpanı gösterir. Bu çarpan, yatırımcıların şirketin gelecekteki performansına dair nasıl bir beklenti taşıdığını da dolaylı biçimde ifade eder. Dolayısıyla F/K oranı tek başına yalnızca bir değerleme göstergesi değil, aynı zamanda piyasanın şirkete duyduğu güvenin ve büyüme algısının da yansımasıdır.

F/K Oranı Nasıl Hesaplanır?

F/K oranını hesaplayabilmek için iki temel bilgiye ihtiyaç vardır: Şirketin hisse başına kârı (EPS) ve hissenin güncel piyasa fiyatı.

Hisse başına kâr şu şekilde hesaplanır:

Hisse Başına Kâr = Son 4 Çeyrek Net Kâr / Ödenmiş Sermaye

Ardından:

F/K Oranı = Hisse Fiyatı / Hisse Başına Kâr

Örneğin bir hissenin fiyatı 60 TL, hisse başına kârı 6 TL olsun. Bu durumda F/K oranı 10’dur. Bu, hissenin şirketin ürettiği kârın 10 katından fiyatlandığı anlamına gelir. Aynı hesaplama PE oranı veya price/earnings göstergesi için de geçerlidir.

Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta, F/K oranının sabit bir değer olmadığıdır. Hisse fiyatı gün içinde sürekli değişirken, şirketin kârı çeyrek dönemlerde güncellenir. Dolayısıyla hem fiyat hem kâr tarafındaki hareketler F/K oranının düzenli biçimde dalgalanmasına yol açar.

Ayrıca şirketin son 4 çeyrekte zarar etmesi durumunda F/K oranı hesaplanamaz ya da negatif çıkar. Bu tür şirketlerde F/K, yatırımcıya sağlıklı bir fikir vermeyebilir.

F/K Oranı Nasıl Yorumlanır?

F/K oranı, tek başına iyi veya kötü bir sayı değildir. Yorum, şirketin faaliyet alanına, büyüme beklentilerine, finansal yapısına ve içinde bulunulan piyasa koşullarına göre değişir.

Genel olarak yüksek F/K oranı, yatırımcıların şirketin gelecekte daha yüksek kârlar elde edeceğine inandığını gösterebilir. Bu beklenti güçlü olduğunda, piyasa mevcut kâr seviyesine rağmen daha yüksek bir fiyat ödemeyi kabul eder. Fakat yüksek F/K her zaman olumlu bir sinyal değildir. Bazı durumlarda fiyat, makul olmayan bir iyimserliğin sonucunda gereğinden fazla yükselmiş olabilir.

Düşük F/K oranı ise genellikle hisse senedinin kârına göre görece ucuz olduğunu düşündürür. Ancak ucuzluk her zaman fırsat anlamına gelmez. Bazen şirketin büyüme potansiyeli sınırlıdır, bazen de faaliyetlerinde önemli riskler vardır. Bu nedenle düşük F/K oranı dikkatle incelenmelidir.

F/K oranını değerlendirirken en kritik noktalardan biri, oranı bağlamı içinde görmektir. Aynı değer, farklı sektörlerde tamamen farklı anlamlar taşır.

Cari F/K ve Geleceğe Yönelik F/K (Forward P/E)

F/K oranı iki farklı bakış açısıyla değerlendirilir:

Cari F/K (P/E TTM):
Son 4 çeyrekte gerçekleşmiş kâr kullanılarak hesaplanır. Geçmiş performansı gösterir. Bazı dönemlerde tek seferlik gelirler cari F/K’yı geçici olarak olduğundan farklı gösterebilir.

Geleceğe yönelik F/K (Forward P/E):
Önümüzdeki dönemlerde elde edilmesi beklenen kâr üzerinden hesaplanır. Piyasanın şirketin geleceğiyle ilgili değerlendirmesini gösterir.

Borsa beklenti odaklı bir piyasa olduğu için forward P/E çoğu zaman daha anlamlıdır. Ancak beklentiler gerçekleşmezse bu oran da yanıltıcı olabilir. Bu nedenle iki bakış açısını birlikte değerlendirmek dengeli bir yaklaşım sunar.

F/K Oranı Her Sektör İçin Aynı Şeyi Söylemez

F/K oranını değerlendirirken en önemli noktalardan biri de sektör karşılaştırmasıdır.

F/K oranı için ideal bir seviye yoktur; ‘F/K oranı kaç olmalı?’ sorusunun yanıtı çoğu zaman sektörün yapısına, büyüme hızına ve risk düzeyine göre değişir. Her sektörün, hatta aynı sektör içindeki farklı iş alanlarının bile kendine özgü bir F/K aralığı olabilir.

Hızlı büyüyen teknoloji şirketlerinde F/K oranları genellikle daha yüksektir. Daha oturmuş, büyümesi sınırlı sektörlerde ise F/K düzeyleri görece daha düşüktür.

Bu yüzden bir şirketin F/K oranını değerlendirirken:

1. Aynı sektördeki diğer şirketlerle
2. Sektörün ortalama F/K seviyesiyle
3. Şirketin kendi geçmiş F/K ortalamalarıyla

karşılaştırmak, tek bir rakama bakmaktan çok daha sağlıklı sonuç verir.

F/K Oranının Güçlü ve Zayıf Yönleri

F/K oranı değerleme açısından çok yararlı olsa da, tek başına tüm resmi göstermez. F/K oranı, özellikle hisse senetlerinin “kâra göre fiyatını” görmek için son derece kullanışlı bir göstergedir. Aynı sektördeki şirketleri kıyaslarken basit ve anlaşılır bir ortak payda sunar.

Buna rağmen, F/K oranının bazı sınırlamaları vardır:

• Şirketin borç yapısı, nakit durumu, varlık kalitesi gibi unsurları tek başına yansıtmaz.
• Tek seferlik gelirler veya geçici kâr artışları F/K oranını olduğundan düşük gösterebilir.
• Farklı sektörler arasında yapılan karşılaştırmalar çoğu zaman sağlıklı değildir.
• Negatif kâr açıklayan şirketler için F/K oranı anlamını büyük ölçüde yitirir.

Bu nedenle F/K oranı, özellikle belirgin dalgalanmaların olduğu dönemlerde mutlaka kârın niteliği incelenmeli, tek başına nihai karar aracı olarak kullanılmamalıdır. Diğer finansal oranlar, şirketin faaliyet yapısı, sektör dinamikleri ve genel ekonomik görünümle birlikte değerlendirilmelidir.

Aşağıdaki F/K oranının yorumlanmasıyla ilgili kısa senaryo örneklerine göz atalım:

Yüksek F/K, geleceğe dair beklenti
Her yıl güçlü büyüme gösteren bir teknoloji şirketi düşünelim. F/K oranı 40. İlk bakışta yüksek görünebilir, ancak şirketin büyüme hızı düşünüldüğünde yatırımcılar gelecekte oluşacak daha yüksek kârı şimdiden fiyatlıyor olabilir. Bu durumda yüksek F/K, aşırı fiyatlama değil, güçlü bir büyüme beklentisinin yansımasıdır.

Düşük F/K, ancak gizli risk
Bir üretim şirketinin F/K oranı sektör ortalamasının çok altında. Ancak şirketin borçluluğu yüksek ve pazar payı daralıyor. Ucuz görünen F/K, aslında piyasanın fiyatladığı riskin sonucu olabilir.

Tek seferlik gelir etkisi
Bir şirket varlık satışından yüksek kâr elde etmiş olsun. Bir çeyrekte görülen bu artış F/K’yı hızla düşürür. Bu durum normalde olumlu gibi görünse de sürdürülebilir olmadığı için F/K’nın kalıcı bir gösterge olarak alınması doğru olmaz. Bu tür durumlarda F/K oranının ardındaki olay incelenmelidir.

Şirketin faaliyet yapısı, büyüme potansiyeli, sektör dinamikleri, ülke risk seviyesi ve kârın sürdürülebilirliği birlikte değerlendirildiğinde F/K oranı yatırımcıya nereye bakması gerektiğini gösteren bir pusula görevi görür.

Doğru okunduğunda güçlü bir rehberdir, ancak kararlar tek başına bu oranla verilmemelidir.

Finansal okuryazarlığını geliştirirken Monay uygulaması her zaman yanında! Monay harcama zaafları, para yönetimi, birikim yapma gibi konularda içerisinde bulunan metin tabanlı yapay zekâsı MonayGPT ile sana özel bir deneyim sunuyor.

Bu yazıda yer alan bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir.