Davranışsal Ekonomi: İnsan Davranışlarının Ekonomiyle İlişkisi

Hiç düşündünüz mü, neden bazen indirimdeki bir ürünü ihtiyacımız olmadığı halde alırız? Ya da neden bazı insanlar para kazanabilecek olmasına rağmen risk almaktan kaçınır? İşte tüm bu soruların cevabı 'Davranışsal Ekonomi' ile açıklanabilir. Bu ilginç bilim dalı, ekonomik kararlarımızın arkasında yatan hikayeyi anlatır.

Davranışsal Ekonomi Nedir?

Davranışsal ekonomi, insanların ekonomik kararlar alırken her zaman mantıklı ve bilgiye dayalı hareket etmediğini söyler. Duygularımız, alışkanlıklarımız ve çevremizdeki insanların davranışları, kararlarımızı büyük ölçüde etkiler. Örneğin, bir arkadaşınız yeni bir telefon aldığında, sizin de yeni bir telefon alma isteğiniz artabilir. Ya da bir ürünü sadece indirimde olduğu için, gerçekten ihtiyacınız olmasa bile satın alabilirsiniz.

İnsan Psikolojisi ve Ekonomik Kararlar

Davranışsal iktisat, insanların neden bazen mantıksız kararlar aldığını anlamamıza yardımcı olur. Örneğin, 'çapa etkisi' dediğimiz bir durum var. Diyelim ki, bir mağazada normalde 100 TL olan bir ürün 80 TL'ye indirilmiş. Bu durumda, 20 TL kazançlı çıktığımızı düşünürüz. Ancak aslında, eğer o ürüne gerçekten ihtiyacımız yoksa, 80 TL kaybediyoruz demektir. İşte davranışsal ekonomi, bu tür kararların arkasındaki psikolojiyi inceler.

Neden Her Zaman Mantıklı Kararlar Almayız?

Bazen, özellikle de para konularında, duygularımız mantığımızın önüne geçer. Örneğin, 'kayıp korkusu' dediğimiz bir durum vardır. Bir yatırım yaparken, o yatırımın değer kaybetme ihtimali bizi korkutur. Bu yüzden, daha düşük getiriye sahip ama daha güvenli yatırımlara yöneliriz. Bu, mantıklı gibi görünse de, bazen daha fazla kazanç elde etme şansını da kaçırmamıza neden olabilir.

Günlük Hayatta Davranışsal Ekonomi

Davranışsal ekonomi sadece büyük ekonomik kararlarla ilgili değil, günlük hayatımızdaki küçük kararlarla da ilgili. Örneğin, bir kafede otururken yan masadaki kişinin sipariş ettiği tatlıyı gördüğünüzde, sizin de tatlı sipariş etme isteğiniz artabilir. Ya da bir arkadaşınızın yeni bir araba aldığını gördüğünüzde, sizin de yeni bir araba alma isteğiniz oluşabilir.

Davranışsal Ekonomi ve Ekonomi Politikaları

Davranışsal ekonomi, yalnızca bireysel kararlarımızı değil, aynı zamanda hükümetlerin ve şirketlerin aldığı ekonomi politikalarını da şekillendirebilir. Örneğin, insanların enerji tasarrufu yapmalarını teşvik etmek için, enerji faturalarında tasarruf yapanların isimlerinin yayınlandığı bir sistem düşünülebilir. Bu, insanların 'topluluk içinde iyi görünme' isteğini kullanarak, enerji tasarrufu yapmalarını teşvik eder.

Davranışsal İktisat Nasıl Ortaya Çıktı?

Bir zamanlar, ekonomistler insanların her zaman mantıklı ve bilinçli kararlar aldığını düşünürdü. Ancak gerçek hayatta insanların sık sık duygusal, yanıltıcı ve beklenmedik kararlar aldığı görüldü. 20. yüzyılın ortalarına doğru, bazı araştırmacılar bu "mantıklı insan" modelinin her zaman gerçekçi olmadığını fark etti.

Örneğin, insanlar bazen indirimli ürünleri ihtiyaçları olmadığı halde satın alır ya da yüksek riskli yatırımlardan kaçınır. Bu tür gözlemler, ekonomistleri ve psikologları bir araya getirerek insan davranışlarını daha yakından incelemeye yönlendirdi. Böylece davranışsal iktisat, insanların gerçek dünyadaki ekonomik kararlarını anlamak için psikoloji ve ekonomi bilimlerinin birleşimi olarak ortaya çıktı.

Davranışsal Ekonomi Alanında Yapılmış Araştırmalar

Davranışsal iktisat, birçok önemli araştırma ve bulgu ile ekonomi dünyasında yeni kapılar açtı. İşte bu alandaki bazı önemli çalışmalar:

1. Çapa Etkisi Araştırması

Çapa etkisi, insanların bir sayı ya da bilgi parçasını karar alma sürecinde başlangıç noktası olarak kullanmasıdır. Örneğin, bir ürünün önceki fiyatını gördükten sonra, indirimli fiyatı çok daha cazip görünür, çünkü beynimiz önceki fiyatı bir "çapa" olarak kullanır. Bu etki, pazarlama stratejilerinde ve fiyat belirlemede sıkça kullanılır.

2. Kayıp Korkusu Araştırması

İnsanlar genellikle bir şeyi kaybetme ihtimalinin, aynı değerde bir şey kazanma ihtimalinden daha kötü olduğunu düşünür. Bu, "kayıp korkusu" olarak bilinir ve insanların riskten kaçınmasına neden olur. Örneğin, insanlar genellikle kazanç sağlayabilecek yatırımlardan kaçınır çünkü para kaybetme korkusu daha ağır basar.

3. İtibar ve Sosyal Onayın Etkisi

İnsanlar genellikle topluluk içinde iyi görünmek ve sosyal onay almak ister. Bu yüzden, çevremizdeki insanların davranışları kendi kararlarımızı etkileyebilir. Örneğin, bir grup içinde herkes bağış yaparsa, diğerleri de bağış yapmaya daha meyilli olur çünkü bu, grubun beklentilerine uymak ve sosyal onay almak anlamına gelir.

Davranışsal ekonomi, ekonomik kararlarımızın arkasındaki insan hikayesini anlamamıza yardımcı olur. Bu ilginç bilim dalı sayesinde, neden bazen mantıklı olmayan kararlar aldığımızı ve bu kararların ekonomi üzerindeki etkilerini daha iyi anlayabiliriz. Özetle, davranışsal ekonomi, ekonomik kararlarımızın sadece sayılar ve grafiklerle değil, aynı zamanda insan psikolojisi ve sosyal etkileşimlerle de şekillendiğini gösterir.

 

Finansal okuryazarlığını geliştirirken Monay yanında! Monay, harcama zaafları, para yönetimi, birikim yapma gibi konularda içerisinde bulunan yapay zekâsı ve etkileşimli yolculukları ile sana özel bir deneyim sunuyor.  Ön ödemeli Monay Kart'ın nakit iade (cashback) özelliği ile ihtiyaçlarını alırken anında kazanabilirsin.

MONAY UYGULAMASINI ÜCRETSİZ İNDİRMEK İÇİN TIKLA!