Şirketlerde Bedelli ve Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?

Şirketler büyüme hedeflerine ulaşmak, yeni yatırım projelerini hayata geçirmek ya da finansal yüklerini hafifletmek amacıyla sermaye artırımı yoluna başvurabilirler. Sermaye artırımı, bir şirketin özkaynaklarını güçlendirerek mali yapısını iyileştiren finansal stratejilerden biridir. Bu işlemler genellikle yeni hisse senetleri ihraç edilerek veya mevcut ortakların katkılarıyla hayata geçirilir.

Sermaye Artırımı Nedir?

Bir şirketin özkaynaklarını artırarak finansal gücünü desteklemek için gerçekleştirdiği işlemlere sermaye artırımı adı verilir. Bu süreç sayesinde şirketler, işletme sermayelerini yükseltebilir, büyüme projelerini finanse edebilir, borç yüklerini azaltabilir veya likidite sorunlarını çözebilir. Firmaların piyasa değerini artırabilen bu uygulama, finansal yapıyı güçlendiren önemli araçlardan biridir.

Firmalar bazen tahsilat güçlükleri, hızlı büyüme dönemleri veya yatırım ihtiyaçları nedeniyle ödeme kabiliyetlerini kaybedebilir. Böyle durumlarda ihtiyaç duyulan nakdi, mevcut ortaklardan borç alarak veya banka kredisi çekerek temin etmek mümkündür. Elde edilen bu fonlar kısa vadeli finansal ihtiyaçların karşılanmasına yardımcı olur.

Şirket, satış sonrası tahsilatları gerçekleştirdikçe bu borçları kapatabilir. Ancak nakit akışı bu yükümlülükleri karşılamaya yetmediğinde ve ek fon ihtiyacı doğduğunda, sermaye artırımı gündeme gelir. Bu durumda firma, mevcut hisselere ilave olarak yeni hisse senetleri çıkaracak ve bu hisseleri güncel ortaklara veya yeni ortak olmak isteyen yatırımcılara sunacaktır.

Sermaye artırımı farklı yöntemlerle gerçekleştirilebilir. Dış kaynak kullanımı esasına dayanan sermaye artırımına bedelli sermaye artırımı adı verilirken, firmanın kendi kaynaklarıyla yaptığı artırımlar bedelsiz sermaye artırımı olarak tanımlanır. Firmalar sermaye artırımını şu şekillerde yapabilmektedir:

• Mevcut ortakların şirket sermayesine ek katkı sağlaması
• Şirket karlarının ortaklara dağıtılmadan sermayeye eklenmesi
• Şirkete yeni ortakların dahil edilmesi
• Şirketin başka bir firma ile birleşmesi
• Değer artış fonlarının sermayeye ilavesi
• Şirket borçlarının sermayeye dönüştürülmesi

Sermaye Artırımının Amaçları

Her firmanın sermaye artırımına gitme nedenleri farklılık gösterebilir. Nakit ihtiyacının doğması, borç ve maaş ödemelerini karşılamak, yeni pazarlara açılmak gibi sebeplerin yanı sıra; yatırım yapmak, üretim kapasitesini artırmak, fabrika kurmak veya Ar-Ge projelerini finanse etmek gibi amaçlarla da sermaye artırımı yapılabilir.

Sermaye artırımı kanunen şart koşulan bir uygulama değildir. Ancak ticari açıdan, firmanın fon ihtiyacı olduğunda ortakların ek sermaye koymaları gerekebilir. Eğer şirketin özkaynakları, sermayesinden belirli bir miktar daha azsa, şirket "borca batık" statüsünde kabul edilir. Bu durumda yönetim kurulu, borca batıklığı gidermek amacıyla ortakları genel kurula çağırarak sermaye artırımı önerisinde bulunur.

Şirket borçlarını ödeyebiliyor (örneğin ortaklar şirkete borç veriyorsa) ve tedarikçiler, satıcılar, bankalar veya vergi dairesi alacaklarını zamanında tahsil edebiliyorsa, borca batıklık sorun teşkil etmeyebilir. Piyasada firmalar borca batık statüsünde olmasına rağmen, ortakları ile faaliyetlerini sürdürebilmektedir.

Sermaye artırımının başlıca amaçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Yeni Yatırımların Finansmanı

Şirketler üretim kapasitelerini genişletmek, yeni ürün hatları oluşturmak veya farklı pazarlara girmek istediklerinde önemli miktarda finansmana ihtiyaç duyarlar. Bu fon ihtiyacını karşılamak için sermaye artırımı yaparak mevcut ortaklardan veya yeni yatırımcılardan kaynak sağlayabilirler. Böylece yatırım projeleri için gerekli bütçe oluşturulur ve büyüme stratejileri hayata geçirilebilir.

Borçların Azaltılması ve Finansal Yapının Güçlendirilmesi

Sermaye artırımı, firmanın borç yükünü hafifletmek ve finansal sağlığını iyileştirmek amacıyla da tercih edilebilir. Borçların azaltılması, şirketin faiz giderlerini düşürürken aynı zamanda daha sağlam bir bilanço oluşturmasına yardımcı olur. Bu durum firmanın kredi notunu olumlu yönde etkiler ve gelecekteki finansman süreçlerini kolaylaştırır.

İşletme Sermayesinin Desteklenmesi

Şirketlerin günlük operasyonlarını sürdürebilmeleri için yeterli işletme sermayesine sahip olmaları gerekir. Özellikle nakit akışında yaşanan sıkıntılar durumunda, sermaye artırımı bir çözüm alternatifi olarak değerlendirilebilir. Bu sayede maaş ödemeleri, tedarikçi borçları ve diğer rutin giderler için gerekli likidite sağlanmış olur.

Yasal Zorunlulukların Yerine Getirilmesi

Bazı durumlarda firmaların mevcut sermayeleri yasal sınırların altına düşebilir. Türk Ticaret Kanunu gibi düzenlemeler gereği, bu tür şirketlerin belirli bir süre içinde sermaye artırımı yapması zorunlu olabilir. Aksi takdirde şirketin faaliyetlerini sürdürmesi mümkün olmayabilir. Bu nedenle yasal yükümlülükleri yerine getirmek amacıyla sermaye artırımı gerekli hale gelebilir.

Şirket Değerinin ve İtibarının Artırılması

Sermaye artırımı, firmanın piyasada daha güçlü ve güvenilir bir konumda olduğunu gösterebilir. Bu durum yatırımcıların ve iş ortaklarının şirkete olan güvenini pekiştirir. Aynı zamanda şirketin hisse değerlerinde olumlu etkiler yaratabilir. Özellikle halka açık şirketlerde bu tür sermaye hareketleri, yatırımcıların ilgisini çekebilir ve şirketin piyasa değerini yükseltebilir.

Yeni Ortak ve Yatırımcı Kazanımı

Sermaye artırımı, şirkete yeni ortakların veya stratejik yatırımcıların dahil edilmesi için de kullanılabilir. Özellikle büyüme stratejilerini desteklemek amacıyla yatırımcı arayışında olan şirketler, sermaye artırımını bir fırsat olarak değerlendirebilir. Bu sayede hem finansal kaynak yaratılır hem de yeni ortakların bilgi birikimi ve iş ağı gibi katkılarından faydalanılabilir.

Enflasyon ve Ekonomik Risklere Karşı Korunma

Yüksek enflasyon dönemlerinde firmaların reel sermaye değerleri aşınabilir. Bu gibi durumlarda sermaye artırımı, nominal sermayeyi artırarak şirketin mali yapısını enflasyona karşı daha dirençli hale getirir. Böylece bilanço sağlamlığı korunur ve şirketin uzun vadeli varlığı güvence altına alınır.

Sermaye Artırımı Türleri

Sermaye artırımı temel olarak iki şekilde yapılabilir: bedelli sermaye artırımı ve bedelsiz sermaye artırımı.

Bedelli Sermaye Artırımı Nedir?

Şirketin mevcut hissedarlarından ek fon temin etmek amacıyla yeni hisse senetleri çıkarmasına bedelli sermaye artırımı denir. Bu süreçte hissedarlar, belirlenen fiyat üzerinden yeni hisse senetlerini satın alarak şirkete ek kaynak sağlar. Bu işlem genellikle şirketin büyüme projelerini finanse etmesi, borçlarını azaltması veya finansal durumunu iyileştirmesi amacıyla yapılır.

Bedelli sermaye artırımı sırasında firma yeni hisse senetlerini yatırımcılara sunar. Hisse senetlerini satın alma hakkı öncelikle mevcut hissedarlara tanınır. Hissedarlar, sahip oldukları hisse oranına göre ek hisse alma hakkı elde eder. Eğer hissedarlar bu haklarını kullanmazsa, bu haklar diğer yatırımcılara devredilebilir. Şirketin sermaye yapısını güçlendiren bu süreç, aynı zamanda şirketin piyasa değerini artırabilir.

Bedelli sermaye artırımı hesaplama

Bir şirket %75 oranında bedelli sermaye artırımı yapacağını duyurdu. Bir yatırımcının elinde 800 adet hisse bulunuyor ve her hissenin değeri 2 TL.

Yeni Hisse Sayısı = 800 × 0,75 = 600

Bu durumda yatırımcı, mevcut 800 hissesine ek olarak 600 yeni hisse alma hakkı elde eder. Bu hisseleri almak için ödemesi gereken tutar:

600 hisse × 2 TL = 1.200 TL

Yatırımcı bu işlem sonunda toplam 1.400 hisseye sahip olur ve şirketin sermaye yapısına 1.200 TL katkıda bulunmuş olur.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?

Bedelsiz sermaye artırımı, firmanın kendi iç kaynaklarını kullanarak yeni hisse senetleri çıkarması ve bu hisseleri mevcut ortaklara ücretsiz olarak dağıtmasıdır. Bu süreçte hissedarların herhangi bir ödeme yapması gerekmez. Şirket genellikle kârları, sermaye yedekleri veya yeniden değerleme fonlarını kullanarak bedelsiz sermaye artırımını gerçekleştirir.

Bedelsiz sermaye artırımı yatırımcılar için olumlu bir gelişme olarak değerlendirilir. Çünkü hissedarlar sahip oldukları hisse oranlarını korurken ek hisseler elde ederler. Ancak bu işlem hisse fiyatlarında düşüşe neden olur. Örneğin, hisse senedinin fiyatı 100 TL ve %100 bedelsiz artırım kararı alındı. Bedelsiz sermaye artırımı sonrasında yatırımcının elindeki hisse sayısı 2 katına çıkarken fiyat 50 liraya düşer. Sonuç olarak yatırımcının toplam portföy değeri değişmez. Çünkü hisse sayısındaki artış, fiyattaki düşüşle dengelenir.

Bedelsiz sermaye artırımı sürecinde hissedarların herhangi bir işlem yapması gerekmez. Yeni hisse senetleri otomatik olarak yatırımcıların portföylerine eklenir.

Bedelli ve Bedelsiz Sermaye Artırımı Örnekleri

Örneklerle açıklamak gerekirse:

Bedelli Sermaye Artırımı:
Bir şirketin özkaynakları 2.500.000 TL (500.000 TL sermaye ve 2.000.000 TL diğer kalemler) iken bedelli yöntemle 7.500.000 TL fon sağlanırsa, şirketin değeri 7.500.000 TL artış gösterir. Bu durumda şirketin yatırım öncesi değeri 2.500.000 TL iken, sonrasında 10.000.000 TL'ye yükselir. Böylece şirketin finansal yapısı önemli ölçüde güçlenir.

Bedelsiz Sermaye Artırımı:
Aynı şirket bedelsiz yöntemle sermayesini 1.500.000 TL'ye çıkarırsa, toplam özkaynaklar yine 2.500.000 TL olarak kalır (1.500.000 TL sermaye ve 1.000.000 TL diğer kalemler). Bu durumda şirketin değerinde bir değişiklik olmaz, sadece sermaye dağılımı yeniden yapılandırılmış olur.

Bedelli sermaye artırımında 7.500.000 TL fon şirkete ek değer olarak eklenirken, bedelsiz sermaye artırımında toplam özkaynak değişmez, sermaye yeniden dağıtılır.

Bedelli ve Bedelsiz Sermaye Artırımı Arasındaki Farklar

Bedelli ve bedelsiz sermaye artırımı aynı amaca hizmet etse de uygulama yöntemleri ve etkileri açısından önemli farklılıklar gösterir. Bu iki yöntem arasındaki temel farklılıklar:

• Bedelli artırımda firmanın kasasına yeni fon girer, bedelsizde girmez.
• Bedellide hissedarlar ödeme yapmak zorundadır, bedelsizde yapılmaz.
• Bedelsiz artırım hisse fiyatını düşürür, bedellide bu etki görülmeyebilir.
• Bedellide dış kaynak kullanılır, bedelsizde şirketin iç kaynakları kullanılır.

Bedelli ve bedelsiz sermaye artırımı, hisse senedi yatırımı yapan yatırımcıların ilgilendiği temel kavramlardandır. Sermaye artırımını ve türlerini bilmek, yatırım kararlarının bilinçli alınmasına katkı sağlar.

Bu yazıda yer alan bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı ve tavsiyesi kapsamında değildir ve genel niteliktedir. Yatırım kararı verirken, kişisel risk ve getiri tercihlerinizi göz önünde bulundurmanız önemlidir.