Türkiye'de Kurulabilen Şirket Türleri

Bir şirket kurma hayali kuruyor ve kariyer hedeflerinize emin adımlarla ilerlemek istiyorsanız, ilk adım olarak şirket türleri ve bu türlerin özellikleri hakkında bilgi sahibi olmanız büyük önem taşır. Küçük, orta ya da büyük ölçekli bir işletme kurma sürecinde, hangi şirket modelinin sizin iş planınıza en uygun olduğunu bilmek, başarı yolculuğunuzu daha sağlam temellere oturtur.

Ticaret hayatının dinamiklerine göre tasarlanan şirket türleri, sahip oldukları sermaye yapısı, yönetim modeli ve ortaklık yapısı açısından farklılıklar gösterir. Bu nedenle, bir işletme kurmadan önce hangi şirket türünün sizin hedeflerinize ve sektörel ihtiyaçlarınıza en uygun olduğunu araştırmanız kritik bir adımdır. Peki, Türkiye’deki şirket türleri nelerdir ve bu türler hangi özellikleri barındırır?

Şirket türleri, Türk Ticaret Kanunu'na göre iki ana başlık altında toplanır: sermaye şirketleri ve şahıs şirketleri. Bu iki kategori, farklı sermaye gereklilikleri, yönetim yapıları ve sorumluluk seviyeleri ile birbirinden ayrılır.

1. Sermaye Şirketleri

Sermaye şirketleri, Türk Ticaret Kanunu'na göre anonim şirket (A.Ş.), limited şirket (LTD. ŞTİ.), kooperatif ve paylı komandit şirketler olmak üzere dört ana gruba ayrılır. Bu tür şirketlerde ortakların sorumluluğu, şirkete taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla sınırlıdır. Sermaye şirketlerinde kişisel itibar veya emek değil, maddi sermaye ön plandadır. Alınacak kararlar için genellikle oy çokluğu yeterlidir ve yönetim daha kurumsal bir yapıya sahiptir.

Sermaye Şirketlerinin Öne Çıkan Özellikleri:

• Ortaklar yalnızca şirkete koydukları sermaye kadar sorumluluk taşır. Kişisel mal varlıkları, şirketin borçlarından etkilenmez.

• Hisse ihracı yoluyla sermaye artırımı yaparak şirketin büyümesine ve genişlemesine olanak tanır.

• Şirket, ortaklarından bağımsız bir tüzel kişiliğe sahiptir. Kendi adına mülk edinebilir, sözleşmelere taraf olabilir ve borçlanabilir.

• Ortaklar hisselerini devrederek mülkiyeti kolayca başkalarına aktarabilir. Bu durum yeni yatırımcı çekmeyi ve şirketin büyümesini kolaylaştırır.

• Şirketler, bir yönetim kurulu tarafından idare edilir. Günlük operasyonlar profesyonel yöneticilere bırakılır, bu da işleyişte kurumsallığı sağlar.

2. Şahıs Şirketleri

Adi şirket ve kolektif şirket türleri, şahıs şirketleri kategorisinde yer alır. Kuruluş aşaması daha basit ve maliyeti düşük olan bu şirketler, daha çok küçük ölçekli işletmeler için tercih edilir. En az bir gerçek kişiyle kurulabilen bu şirketlerde ortaklar, kişisel mal varlıklarıyla sınırsız sorumluluk taşır. Kâr ve zarar doğrudan ortaklara aittir ve vergilendirme gelir vergisi üzerinden yapılır.

Şahıs Şirketlerinin Öne Çıkan Özellikleri:

• Kuruluş işlemleri hızlı ve pratiktir. Genellikle daha düşük maliyetle faaliyete geçebilir.

• Ortaklar şirketin borçlarından kişisel mal varlıklarıyla sorumludur.

• Tek kişi veya birden fazla kişiyle kurulabilir. Ancak ortaklık devri, tüm paydaşların oybirliğiyle gerçekleşir.

• Yönetim yapısı daha esnektir ve kararlar doğrudan ortaklar tarafından alınır.

Sermaye Şirketleri Nelerdir?

Sermaye şirketlerinde emekten öte maddi sermaye aktif rol oynar. Anonim şirket (A.Ş.), limited şirket (LTD. ŞTİ.), kooperatif ve paylı komandit şirketler olmak üzere dört gruba ayrılır.

Anonim Şirketler

Anonim şirketler, iç dinamikleri ve sağladıkları avantajlar nedeniyle en çok tercih edilen sermaye şirketleri arasında yer alır. Sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan bu şirket türü, tek bir kişi tarafından bile kurulabilir. Ancak, en az 250 bin TL sermayeye sahip olma şartı bulunmaktadır. Gelecekte sermaye artırımı yapılmak istendiğinde, yönetim kurulu bu konuda yetkili olup gerekli düzenlemeleri gerçekleştirebilir.

Birden fazla gerçek veya tüzel kişinin yer aldığı anonim şirketlerde, temel sermaye eşit paylara bölünerek ortaklara dağıtılır. Nakdi olarak taahhüt edilen sermayenin en az dörtte biri tescil işlemi öncesinde ödenmelidir. Kalan tutar ise şirket tescilinden itibaren 24 ay içinde tamamlanmalıdır.

Banka, faktoring, sigorta, bağımsız denetim, gözetim ve umumi mağazacılık gibi alanlarda faaliyet gösterecek anonim şirketlerin kurulumu için bakanlık izni gerekmektedir. Ayrıca, anonim şirketlerin ticaret unvanı ve faaliyet alanlarının belirlenmesi zorunludur. Bunlarla ilgili uyulması gereken birçok hukuki düzenleme de mevcuttur.

Limited Şirketler

Limited şirketler, anonim şirketlerle birlikte ticaret dünyasında en yaygın olarak karşılaşılan şirket türlerinden biridir. Tek bir kişi veya bir grup gerçek/tüzel kişi tarafından, belirli bir ticaret unvanı altında kurulabilir. En az 1 faaliyet konusunun gösterilmesi gereklidir. Limited şirketlerde en fazla 50 ortak bulunabilir.

Limited şirket kurabilmek için en az 50 bin TL sermaye gereklidir. Sermaye dağılımında her ortağın payı en az 25 TL ve katları olacak şekilde belirlenir. Ortakların sorumluluğu, sermayedeki paylarına göre düzenlenir ve bir ortağın payını devredebilmesi için diğer ortaklardan izin alınması gerekmektedir.

Limited şirketler kurumlar vergisi mükellefi olup, bu verginin oranı %20’dir. Çalışan sayısına bağlı olarak muhtasar beyanname aylık veya üç ayda bir verilir. KDV beyannamesi ise üç ayda bir hazırlanmalıdır. Ayrıca, tüm beyannamelerin elektronik ortamda verilmesi zorunludur.

Paylı Komandit Şirketler

Paylı komandit şirketler, yapısal olarak hem sermaye hem de şahıs şirketlerinin özelliklerini taşıyan karma bir modeldir. Sermayesi paylara bölünen bu şirket türü, bazı yönlerden kollektif şirketlere benzer. En önemli fark ise, ortaklardan bazılarının sınırsız sorumluluğa sahip olmasıdır. Diğer ortaklar ise yatırdıkları sermaye ile sınırlı sorumluluk üstlenir.

Paylı komandit şirketlerde, ana sözleşmede bağlayıcı bir madde bulunmadığı takdirde anonim şirket hükümleri geçerli olur. Ancak bazı şirket yapılarında sermaye paylara bölünmeyerek farklı kısımlara ayrılabilir. Bu durumda komandit şirket hükümleri uygulanmaktadır.

Bu şirketlerin ticaret unvanları, en az bir komandite (sınırsız sorumluluk sahibi) ortağın adını, soyadını, şirket türünü içerecek şekilde düzenlenmelidir. Komandite ortaklar, gereklilik halinde görevden alınabilir ve bu durumda ilgili ortakların şirket borçlarına yönelik sorumluluğu sona erer.

Kooperatif Şirketler

Kooperatifler, yalnızca kâr odaklı olmayan, aynı zamanda toplumsal değerleri de ön planda tutan yapılardır. Uluslararası ölçekte kabul edilen iş birlikçi ekonomik modeller ile sürdürülebilir ticari faaliyetler yürütmeyi amaçlarlar. Adalet ve eşitlik prensiplerine dayanarak hareket eden kooperatifler, uzun vadeli istihdam olanakları sunarak ekonomik refah yaratmaktadır.

Kooperatifler, ortakların ekonomik menfaatlerini ve mesleki ihtiyaçlarını karşılıklı yardımlaşma, dayanışma ve kefalet yoluyla korumak amacıyla kurulur. Ortak sayısı ve sermaye miktarı değişkenlik gösterebilir. Ancak, özel istisnalar dışında en az 7 ortak ile kurulmalıdır.

Kooperatif yönetim kurulu, en az 3 kişiden oluşmalı ve bu kişiler Türk vatandaşı olmalıdır. Yönetim kurulu üyelerinin görev süresi en fazla 4 yıldır ve tekrar seçilmeleri mümkündür. Esas sözleşmede belirtilmesi kaydıyla, ortakların sınırsız veya belirli bir dereceye kadar sınırlandırılmış sorumluluğu bulunabilir.

Kooperatiflerde yönetim kurulunun yanı sıra genel kurul ve denetçi de bulunmalıdır. Genel kurulda, kooperatife en az 3 ay üye olan her ortak oy hakkına sahiptir.

Şahıs Şirketleri Nelerdir?

Bir işletme kurmayı düşünen girişimciler için şahıs şirketleri, hızlı ve kolay kurulumlarıyla öne çıkan bir seçenektir. Türk Ticaret Kanunu'na göre şahıs şirketleri üç ana türe ayrılır:

Adi Şirketler

Sahibinden ayrı bir tüzel kişiliği bulunmayan ve en yaygın şirket türlerinden biri olan adi şirketler, pratik kurulumu ile öne çıkar. Resmi tescil zorunluluğu bulunmaması, girişimciler için avantaj sağlar. Adi ortaklık olarak da bilinen bu yapıda, ortaklar mal varlıkları üzerinde elbirliği mülkiyetine sahiptir ve hukuki işlemlerde birlikte hareket etmeleri gerekir.

Adi şirketlerde vergilendirme stopaj, katma değer vergisi (KDV) gibi vergiler üzerinden yürütülür. Vergi kimlik numarası baz alınarak her ortak için ayrı vergi mükellefiyeti oluşturulur.

Kollektif Şirketler

Kollektif şirketler, iki veya daha fazla kişinin ortaklık kurarak ticari faaliyette bulunabileceği bir yapıdır. Ortak sayısına ilişkin bir sınırlama bulunmamakla birlikte genellikle üç veya dört kişi tarafından kurulması yaygındır. Küçük aile işletmeleri bu şirket türüne iyi bir örnek oluşturur.

Bu yapıda sermaye, ortaklar tarafından sağlanır ve ortaklar, yatırdıkları sermaye oranında sorumludur. Ortaklar, şirketi denetleme hakkına sahiptir ve tüm mali belgeleri inceleyebilir. Yönetim konusunda ortaklar arasında eşitlik esastır, aksi bir durum sözleşmede belirtilmedikçe tüm ortaklar işlemlerde eşit söz hakkına sahiptir.

Adi Komandit Şirketler

Adi komandit şirketler, en az iki ortakla kurulabilen ve ortakların sorumluluk düzeyine göre farklılık gösteren bir yapıya sahiptir. Bu şirket türünde ortaklar, sorumlulukları açısından ikiye ayrılır:

• Komandite Ortaklar: Şirket borçlarından sınırsız sorumlu olan gerçek kişiler.

• Komanditer Ortaklar: Sorumluluğu yatırdıkları sermaye ile sınırlı olan kişiler.

Bu model, sermaye katkısı sağlamak isteyen ancak aktif yönetimde rol almak istemeyen yatırımcılar için ideal bir seçenektir. Aynı zamanda ticari deneyimi veya bilgi birikimi olmayan kişiler de sermaye desteğiyle bu yapıya dahil olabilir.

Hangi İş Kolu Hangi Şirket Türünü Seçmeli?

Doğru şirket türünü seçmek, ticari faaliyetin sürdürülebilirliği ve başarısı açısından kritik bir öneme sahiptir. Şirket türünü belirlerken şu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır:

• Sermaye yapısı: Başlangıçta ihtiyaç duyulan sermaye miktarı.

• Yönetim yapısı: Ortakların yönetimdeki yetki ve sorumlulukları.

• Ortakların sorumluluk düzeyi: Kısıtlı veya sınırsız sorumluluk yapısı.

• Vergi ve mali yükümlülükler: Vergi oranları ve muhasebe süreçleri.

• Büyüme potansiyeli ve finansman ihtiyaçları: Şirketin gelecek projeksiyonlarına uyumu.

Bazı sektörler belirli şirket türlerini zorunlu kılarken, diğerleri için daha esnek seçenekler sunulmaktadır. Örneğin, bankacılık, sigortacılık ve finansal kiralama alanlarında anonim şirket kurmak zorunludur. Ancak, kanunen izin verilen birçok sektörde limited şirket kurarak faaliyet göstermek mümkündür.

Doğru şirket türünü seçmek, uzun vadede başarılı bir iş modelinin temelini oluşturur. Şahıs şirketi kurarak iş dünyasına hızlı bir giriş yapabilir veya daha büyük hedefler için limited ya da anonim şirket seçeneğini değerlendirebilirsiniz.