Çevreye Bırakılan İz: Karbon Ayak İzi Nedir?

Karbon ayak izi insanların ortaya çıkarmış olduğu emisyonlardan ortaya çıkan zararı ifade etmektedir. Bu zarar ise sera gazı emisyonunun karbondioksit karşılığı olmaktadır. Yapılacak olan çeşitli hesaplamalar ve ölçümler ile belirlenmektedir. Bu hesaplamalar ve ölçümler sonrasında ise bu zararın kişiden kişiye ne kadar değişiklik yarattığı ortaya çıkmaktadır.

Karbon Ayak İzi Çeşitleri

Birincil (doğrudan) karbon ayak izi: Ulaşım araçlarının kullanım esnasında ortaya çıkan ve yanan fosil yakıtlar, ev içerisinde tüketilen enerji sonucunda doğaya karışan sera gazlarının karbon cinsi üzerinden miktarlarının ifade edildiği çeşidi olmaktadır. Yemek pişirmek veya araç kullanmak gibi gündelik işlerde yaptığımız “doğrudan” sebep olduğumuz karbon salımına verilen isim olmaktadır.

İkincil (dolaylı) Karbon Ayak İzi: Gün içerisinde ve hayatımızın belli aşamalarında kullandığımız ürünlerin, üretiminden nakliyesine ve doğada yok olmasına kadar geçen süre boyunca ortaya çıkan sera gazlarının karbon cinsinden miktarını ifade eden kategori olmaktadır. Endüstriyel faaliyetlerin ürünün kullanıcıya ulaşmasında yok oluncaya kadarki süreçte ki ortaya çıkan enerjinin sebep olduğu karbon salımı bu kategoride incelenmektedir.

Karbon Ayak İzi Ne Kadar Önemli?

Karbon ayak izi atmosferde bulunan sera gazlarının karbondioksit cinsinden var olan miktarlarını ifade etmektedir. Karbon ayak izinin miktarını düşürmek ise oldukça önemlidir. Nedeni ise sera gazı etkisi ve küresel ısınma olmaktadır.

Kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtların kullanılması sonucunda ortaya çıkan gaza sera gazı denilmektedir. Sera gazının üzerine ormansızlaşma, betonarme gibi faktörlerin de eklenmesi ile birlikte atmosfer üzerinde sera gazının daha çok birikmesine neden olunmaktadır. Biriken sera gazı iş güneş ışınlarının geri yansımasını engellemekte ve yeryüzünün sıcaklığının her geçen gün artmasına sonucunda da küresel ısınmanın ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Karbon emisyonu yani karbon ayak izi azaltmak iklim kriziyle mücadele eden kişilerin ilk çözülmesi gereken konulardan biri olarak bahsetmektedir.

Karbon Ayak izinin dünya genelinde acilen azaltılmaması durumunda iklim krizleri ile daha sık karşılaşmak mümkündür. Bozulan mevsim döngüsü, ani değişen iklimler, temel besin gıdaların üretiminde sorunlar yaşanmaya başlanmıştır. Artan kuraklık ile birlikte de gelecek de daha büyük sorunlar beklenmektedir. Buzulların erimesi ise buzullar içerisinde donan birçok virüs ve bakterinin yayılma potansiyelini de her geçen gün arttırmaktadır. Uzmanlara göre ise ilerleyen süreçte birçok salgın ile uğraşmamıza neden olmaktadır.

Artan buharlaşma sorunu ile birlikte de toprak kaymaları, sel baskınları ve kasırga gibi doğa olayları da tüm dünya genelinde daha da çoğalması beklenmektedir. Doga ve iklim koşullarına uyumayan pek çok hayvan ve bitki türü ise bu süreçte yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır.

Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır

Karbon Ayak izi bireysel ve kurumsal olarak iki farklı boyutta hesaplamamız mümkündür. Bireysel boyutu; yıl içerisinde elektrik, doğalgaz veya kömür gibi enerjilerini tüketimi ve ulaşımda kullanılan yakıtın toplam miktarı ölçülmektedir.

Kurumsal boyutta ise kurumların sebep olduğu sera gazı emisyonları Kapsam 1, Kapsam 2 ve Kapsam 3 olarak üç aşama da incelenmektedir. Kapsam 1 kurumların faaliyetlerini gerçekleştirmek için sebep oldukları doğrudan sera gaz salımını hesaplamaktadır. Kapsam 2 hesaplaması, dışarıdan satın aldıkları elektrik, ısı, buhar gibi enerjilerini üretimi sonucunda ortaya çıkan sera gazı salınımı olmaktadır. Kapsam 3 ise faaliyetlerini gerçekleştirdikleri süre boyunca almış oldukları ürünlerin ve hizmetlerin tedarikleri ve ürünlerin kullanımı esnasında ortaya çıkan sera gazı salınımını ifade etmektedir. 3 ayrı kategoride incelenen karbon ayak izi ISO ve Sera Gazı Protokolünde belirtilen kriterlere göre değerlendirilmektedir.

Bireysel Olarak Karbon Ayak İzi Nasıl Azaltılır

1. Kısa mesafelerde yürüme ya da bisiklet binme tercih edilmelidir. Uzun mesafe yolculuklarda ise şahsi aracı paylaşımlı kullanmak veya toplu taşımaya binmek karbon ayak izi miktarınızı azaltmaktadır.
2. Enerji israfından kaçınılmalıdır. Az enerji harcayan elektronik aletler tüketmek, uzun süre telefonu şarjda tutmamak, ev izolasyonunu doğru yaptırmak, gerekmediği sürece elektriği açık bırakmamak, aktif kullanılmayan elektronik cihazların kapalı tutmak, bulaşık ve çamaşır makinelerini dolmadan çalıştırmamak gerekmektedir.
3. Aşırı tüketim alışkanlığından kaçınılmalıdır. Bu anlamda da elektronik ürünler, kıyafetler, mobilyalar ve gıda malzemeleri de dahil olmak üzere ihtiyacımızdan fazla ürün almamak gerekmektedir. Alınan her üründe karbon ayak izi artmaktadır.
4. Seyahat esnasında alternatif var ise uçak yerine farklı toplu taşıma araçları tercih edilmelidir. Uçaklar karbon ayak izi oluşumunu en çok arttıran ulaşım araçları olmaktadır.
5. Et tüketimi de karbon salınımını arttırmaktadır. Bunun en temel nedeni ise hayvancılık yapılırken fosil yakıtların kullanılması ve enerji tüketiminin doğada yüksek miktarda karbon salınmasına neden olmaktadır.
6. Büyük baş hayvanların ise sindirim sırasında çıkarmış olduğu metan gazlarının da sera gazı oranında önemli bir miktarda etki etmektedir.
7. Yenilenebilir enerji kullanımına özen gösterilmelidir. Günümüzde güneş enerjisinden elektrik üreten veya sıcak su üreten birçok alternatif yöntem bulunmaktadır. Evin çatılarına kurulacak olan güneş panelleri sayesinde hem elektriği hem de sıcak suyu üretmek mümkündür. Ayrıca da güneş panellerinin üzerine düşen yağmur suyu ile evin su ihtiyacını veya bahçe sulama ihtiyacını da karşılamak mümkündür.
8. Alışveriş yaparken yerel üreticiler tercih edilmelidir. Böylelikle de ürünlerin ithalat süresi boyunca ortaya çıkan karbon salınımı da azalmaktadır.
   Yeşil alanları korumak ve her geçen gün artmasını sağlamak gerekmektedir. Ağaçlar karbon salımını dengelemekte büyük bir rol oynamaktadır.

Karbon Ayak İzini Azaltmak İçin Kurumların Yapması Gerekenler

1. Enerji verimliliği sağlayacak teknolojilere fırsat vermek veya bu alanda geliştirmeler sağlamak
   Etkin atık yönetimine özen göstermek
2. Üretim veya hizmet esnasında fosil yakıt yerine yenilenebilir enerji kullanmak. Bunun için ise uygun alt yapı ve sistemler geliştirmek
3. Karbon yakalama ve depolama hizmetleri için teknolojiler geliştirme
4. Yeşil alanları korumak ve geliştirmek üzere projeler oluşturmak
5. Karbon Ayak izi azaltmak için personellerin bu konuda bilinçlendirme ve çalışmalar yürütme
6. Yıllık olarak Karbon ayak izinin hesaplamak ve çıkan sonuçlara göre önlemler alınması gerekmektedir.